ڊاڪٽر مانجهيءَ جو ريسرچ جرنل ڪينجهر (2024ع) ۾ ڇپيل مقالو سنڌي ٻوليءَ جو وينجهار اساسي شاعر لطف الله قادري
https://sujo.usindh.edu.pk/index.php/Keenjhar/article/view/6828/4424
ڊاڪٽر مانجهيءَ جو ريسرچ جرنل ڪينجهر (2024ع) ۾ ڇپيل مقالو سنڌي ٻوليءَ جو وينجهار اساسي شاعر لطف الله قادري
https://sujo.usindh.edu.pk/index.php/Keenjhar/article/view/6828/4424
(ڊائريڪٽوريٽ جنرل نوادرات ۽ آثارِ قديمہ، ثقافت سياحت آثارِ قديمہ ۽ آرڪائيوز کاتو، حڪومتِ سنڌ) - پاران شايع ٿيندڙ تحقيقي رسالي جي تازي شماري ’حيدرآباد ھيريٽيج ڪانفرنس‘ ۾ ڊاڪٽر محمد علي مانجهي صاحب جو ڇپجندڙ تحقيقي مضمون (ڪوٽ گل مير)
ڊاڪٽر محمد علي مانجهي
سنڌ ساڻيھه تهذيب، تمدن، ثقافت، علم ۽ ادب جي لحاظ کان مشهور رهيو آهي. سندس
اهڙي شاهوڪاريءَ جون شاهديون اڄ به قديم آثارن جي شڪل ۾ موجود آهن. توڙي جو
ڪيترائي آثار مختلف سببن جي ڪري ختم ٿي چڪا آهن، پر جيڪي باقي وڃي بچيا آهن، انهن
جي سنڀال ڪرڻ جي سخت ضرورت آهي. اهڙن آثارن ۾ ’ڪوٽ گل مير‘ به آهي.
هِي ڪوٽ ڪڏهن ٺهيو، اُن جي درست تاريخ ۽ دور جي سُڌ
ڊاڪٽر محمد علي مانجهي
سنڌي ٻولي، ادب ۽ ادبي تاريخ ۾، خاص ڪري جن آڳاٽن شاعرن جو احوال ملي ٿو، انھن ۾ سومرن جي دور ۾ ڀٽن، ڀانن، چارڻن ۽ پوءِ اسماعيلي داعين جا گنان، تنھن کان پوءِ سمن جي دور جي ڪن شاعرن جن ۾ حماد جمالي ، اسحاق آھنگر، وسايي ڀٽري، مريد بلوچ ۽ ٻين شاعرن جي شاعري مان ڪن جو ھڪ يا ٻہ يا ڪن جا ڪي وڌيڪ بيت ملن ٿا. ايئن بہ ڪونھي تہ انھن شاعرن ڪو ھڪ يا ٻہ بيت ئي چيا ھوندا، سندن مليل انھيءَ ھڪ يا ٻن بيتن جي پڙھڻ سان انھن ۾ استعمال ٿيل ٻولي، فن ۽ سٽاءُ ۽ فڪري سگھ کي ڏسي معلوم ٿئي ٿو تہ ھو وڏا شاعر ھئا ۽ سندن ٻي بہ گهڻي شاعري ھوندي پر اھا ڪن سببن جي ڪري اسان تائين پھچي نہ سگهي. رڳو مختصر عرصي ۾ ارغوني ڪاھ، حملي، قبضي ۽ پوءِ ھفتن جا ھفتن ڦُرلُٽ، شھرن کي باھيون ڏيڻ، ھزارين ماڻھن کي قتل ڪرڻ ۽ وري بہ تڪڙو ئي سندن ڪرتوتن، نااھلي وغيرہ جي ڪري جڳ مشھور پورچوگيز ڌاڙيلن جو اچڻ ۽ سنڌ جي عظيم علمي مرڪز ٺٽي ۾ ھزارين ماڻھن جو قتل عام ڪرڻ ، سڄي شھر کي باھيون ڏيڻ، آسپاس جي علائقن ۾ بہ ساڳيو وحشت جو عمل ڪرڻ، ويندي ويندي لاھري جهڙي سھڻي ۽
منهنجي سامهون ٺٽي جي شاعر دوست احسان هاليپوٽي جي شاعري جي
ڪتاب ‘ڏات سمنڊ آهي‘ جو مسودو آهي، جيڪو ڪجھ ڏينهن اڳ ۾ پاڻ حميد مهراڻوي سان گڏ
اچي ڏيئي ويو، جيئن آئون اُن تي مهاڳ لکي ڏيان. احسان اهڙو ماڻهو آهي، جهن کي آئون
گهڻو مصروف هوندي به موٽائي نه سگهيس. مون کانئس مسودو وٺي رکيو، ڪجھ ورق پڙهي
رکي ڇڏيم، اُن جو سبب اهو هو، جو اياز جي هڪ غزل جا هيٺيان بند منهنجي ذهن تي ائين
ڇانيل رهيا، جو هر وقت ڄڻ گونجي رهيا هئا:
تون ناھ تہ هي چنگ چَڙو چنڊ نه ساءُ،
اي سير مُئي آءُ، هلي آءُ هلي آءُ!
ھُونئن ته تحقيق جو ڪم ڏاڍو ڏکيو ھوندو آھي پر ادب جي دنيا ۾ ترجمي
جو جن به ڏاڍو ڏکيو ۽ وڏي مھارت گھري ٿو. ترجمو ادبي دنيا ۾ ھڪ باقاعده فن ۽ ڏانءُ
آھي جيڪو ھر ڪنھن جي وسَ جي ڳالھ ئي ناھي.
ڪھاڻي ۽ ناول وغيره جو به ترجمو ڏکيو ھوندو آھي پر تاريخي، تحقيقي ۽ سائنسي ڪتاب ترجمو ڪرڻ ڪي سولا نه ھوندا آھن. ترجمي جي دنيا ۾ محترم عطا محمد ڀنڀري جو نالو بنھ مٿاھين حيثيت رکندڙ آھي. ھن ڪيترائي اھڙا تحقيقي، تاريخي ۽ سنڌو لکت تي ڪتاب ترجمو ڪيا آھن جن اسان جي