هڪ بيقرار روح (ڪتاب اينميري شِمل (شخصيت ۽ فڪر) ليکڪ: امان الله شيخ، مهاڳ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ڪتاب اينميري شِمل (شخصيت ۽ فڪر)

ليکڪ: امان الله شيخ

مهاڳ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي 

هڪ بيقرار روح

هِيءُ خوبصورت ۽ تحقيقي ڪتاب هڪ اهڙي شخصيت جي حياتيءَ جي احوال ۽ علمي ڪارنامن تي لکيل آهي، جنهن جو نالو ذهن تي ايندي ئي اندر جي گھراين مان احترام جا جذبا اُڀري ٿا پون، ڇاڪاڻ ته هوءَ علم، ساڃاهه، تهذيب ۽ تاريخ جي عالم ۽ عاشق هئي، يا انهيءَ عشق جو گھرو رچاءُ هئي. جرئت ساڻ جستجو ڪرڻ جي سُتِي ته کيس ننڍي هوندي کان ئي مليل هئي. هوءَ جنهن جي اندر ۾ شاهه لطيف جو سُر سَسُئِي ڄڻ ته اڳ ۾ ئي اوتجي چڪو هو. هوءَ جيڪا سَسُئئَ جي راهه تي هلندڙن جي سَنڀِير جي ساٿياڻي هئي، جيڪا پنهنجي پنهونءَ لاءِ سڄي زندگي وڏا ڪشالا ڪٽيندي، انهئَ راهه تي رمندي رمندي رَمي ويئي.

The Son of The Soil (Novel), Preface By: Dr. Muhammad Ali Manjhi

The Son of The Soil (Novel)

Written By: Mansoor Thalho

Preface By: Dr. Muhammad Ali Manjhi

The coastal belt of Sindh not only occupies geographical and historical importance but it is very important from an economic and social point of view. The Indus delta had not only remained adventitious for the land of Sindh but it has been of immense interest all around the world as well. After traversing thousands of miles of the journey when the mighty Indus River falls into the Arabian Sea, one can find there every form of life looks so strange. It is because of the fact that this region is very significant with regard to human life and evolution because water has been considered as the pioneering point in the construction of great ancient civilizations in the world.

ڪامريڊ صديق پکيئڙو

ڪامريڊ صديق پکيئڙو

ڊاڪٽر محمد علي مانجهي

جنين پيئي باس، گنجي ڏونگر گام جي

ڇڏي   سڀ لباس،  لوچي   لاهوتي  ٿيا

                                                           (شاهه لطيف) 

          سنڌ ساڻيهه جي علم، ادب، تهذيب، سُونهن ۽ سچ جون گواهيون ڏيندڙ،  قديم شهر ٺٽو ننگر، عالمن، اديبن، شاعرن، تاريخدانن، وڻجارن، ٻيڙيائتن، سورهين ۽ سچارن جي لحاظ کان گھڻو مشهور رهيو آهي. انهئَ لحاظ کان هن خطي ۾ ڏاڍا وڏا ماڻهو پيدا ٿيندا رهيا آهن، انهن ۾ شيخ حماد جمالي، ڄام تماچي، ڄام نظام الدين، دولهه دريا خان، وسايو ڀٽرو، شهيد مريد، ابوالحسن سنڌي، مخدوم رحمت الله ٺٽوي، مخدوم معين ٺٽوي، صوفي شاهه عنايت شهيد، صوفي شاهه اسماعيل، سيد عبدالڪريم ٺٽوي، مير علي شير ”قانع“ ٺٽوي، غلام علي ”مداح“ ٺٽوي،۽ ٻيا به ڪيترا نالا اچي وڃن ٿا.

ساريجي بُٺي (سنڌ جو هڪ قديم ماڳ) تحقيق: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ساريجي ڀُٺي (سنڌ جو هڪ قديم ماڳ) 

تحقيق: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

     

سنڌ ملڪ جي تهذيب دنيا جي آڳاٽين تهذيبن مان هڪ آهي. سڄي دنيا جا تاريخدان، قديم آثارن جا ماهر، اينٿروپالاجسٽ، عالم ۽ ڏاها، بنهه چٽي نموني سان سنڌ ساڻيهه جي آڳاٽي تهذيب جي شاهوڪاريءَ جي ساک ڏين ٿا. سنڌ جتي انسان جي اوائلي دور جا غار، پٿر جي دور جي وسندين جا آثار، ڌاتوءَ جي دورن جا چٽا اهڃاڻ، قديم دور جا ٺڪراٺا وغيره اڄ به سوين هنڌن تي شاهديون ڏيڻ لاءِ ججهي تعداد ۾ موجود آهن، اُتي ڊهڻ ۽ ڊاهڻ جو سلسلو به جاري آهي.

سنڌي گيت جو شاعر ماڻڪ ملاح

سنڌي گيت جو شاعر ماڻڪ ملاح

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

      سٻاجهو ۽ سهڻو سڀاءُ رکندڙ ماڻڪ ملاح سنڌي ٻوليءَ جو خاص ڪري سنڌي گيتن جو سگهارو شاعر آهي. سندس گيت ڪافي وقت کان ڇپجندا رهيا آهن. ڪجھ ڏينهن اڳ ۾ مون کي تمام گهڻي خوشي تڏهن ٿي جڏهن ماڻڪ ملاح پاران موڪليل ڪتاب سنڌ ڪلچرل فورم جو سرواڻ، پيارو دوست صادق لاکو، منهنجي حوالي ڪري ويو. مون کي ڪو ڪتاب ملندو آهي يا خريد ڪندو آهيان ته پهريان تڪڙو ئي اُن جو مهاڳ ته گهڻو ڪري اُن ڏينهن ئي پڙهي وٺندو آهيان، باقي ڪتاب  پڙهڻ جي تئونس به تيستائين رهندي آهي جيستائين پڙهي پورو نه ڪندو آهيان. ماڻڪ ملاح جي شاعريءَ جو ڪتاب ”ياد بهانا ڪيا“ جو مهاڳ توڙي جو مشهور شاعر ۽ اديب، مانواري سائين مير محمد پيرزادي جو لکيل آهي جنهن جي شاعري ۽ نثر پڙهڻ لاءِ سدائين دل چوندي رهندي آهي، سو سندس شاهڪار مهاڳ تڪڙو پڙهي ۽ پوءِ اُن مهل ئي ماڻڪ جا گيت پڙهڻ لڳس ڇا ڪاڻ ته ماڻڪ جا گيت مون کي ڏاڍا وڻندا آهن.

سج اڀري پيو

سج اڀري پيو

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

جاڳ ۾ ئي ڀاڳ آهي

جاڳ ۾ ئي ڀاڳ آهي

(عزيز ڪِنجھرائيءَ جي ڪتاب  ”قومي ڏاهپ ۽ سنڌ جو مستقبل“ جو اڀياس)

 ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

           

  دنيا ۾ ڪي ماڻهو هر وقت متحرڪ هوندا آهن. اهي پنھنجي صلاحيتن جو سٺو استعمال ڪندي، پنهنجي قول، ڪردار، فن، فڪر، ڏات يا ڏاهپ سان سماج کي سنوارڻ لاءِ هر وقت مصروف هوندا آهن. انهن جي اندر جي اڻتڻ کين سک سان ويهڻ ئي نه ڏيندي آهي. ڇاڪاڻ ته لطيف چواڻي ته:
گنجو ڏونگر گام، پيھي جن پروڙيو

ڪري  تن  تمام،  لوچي  لاهوتي ٿيا

اهڙن ئي ڪردارن مان سائين عزيز ڪِنجهرائي به آهي. سنڌ جي تاريخي داستانن ۽ درد ڪھاڻين جي گواهه، سھڻن منظرن ۽ وسيلن سان مالامال ڪِنجهر جي ڪنڌيءَ تي جنم وٺي مُنِي صَدي گهاريندڙ هن ڪِنجهر جا جيڪي مختلف رنگ ۽ روپ ۽ تبديليون ڏٺيون آهن. اها هڪ الڳ تاريخ آهي.

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي ۽ ڊاڪٽر نواز علي شوق صاحب جي هڪ يادگار تصوير

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي ۽ ڊاڪٽر نواز علي شوق صاحب

لطيف جي شاعرئَ ۾ قرآني آيتن ۽ حديثن جو استعمال

لطيف جي شاعرئَ ۾ قرآني آيتن ۽ حديثن جو استعمال

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

اورنگا بندر

اورنگا بندر

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

عثمان سکري ۽ بياض سکري جو جائزو

عثمان سکري ۽ بياض سکري جو جائزو

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي  

          سنڌ عالمن، اديبن، شاعرن ۽ سرجڻهارن جي لحاظ سان بنهه گهڻو شاهوڪار رهي آهي. ٻين زمانن جي ذڪر کي هڪ پاسي رکي جيڪڏهن اسان انگريزن جي دور تي نظر وجهنداسين ته به معلوم ٿيندو ته انهيءَ غلاميءَ واري دور ۾ به سنڌي ماڻهن جون دليون ۽ دماغ سدا ساوا ۽ شاداب رهيا. ڌارين جي ڪالوريل ماحول هوندي به هتي جي ماڻهن جا اندر ۽ ذهن بنجر بڻجي نه سگهيا. هتي ڪاريگريون، هنر، حرفتون، فن، علم، ادب، شاعري، مصوري وغيره چڱي نموني سرجندا رهيا. ادبي لحاظ سان به ان دور ۾ نه رڳو نثر وڌيو، ويجهيو پر شاعري به اڳري رهي. سنڌي شاعريءَ ۾ ڪيتريون نيون صنفون متعارف ٿي، پڪيون ۽ پختيون ٿيون.

لطيف جي شاعرئَ ۾ ڏٿ جو ذڪر

لطيف جي شاعرئَ ۾ ڏٿ جو ذڪر

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

مخدوم محمد هاشم ٺٽويءَ جي وطن دوستي

مخدوم محمد هاشم ٺٽويءَ جي وطن دوستي  

ڊاڪٽر محمد علي مانجهي

ڇماهي تحقيقي جرنل ”بلاول“ (ڊسمبر 2012)  ۾ ڇپيل مضمون جو عڪس

سنڌ ساڻيهه تي سمن جي آخري حڪمران ڄام فيروز جي دور ۾ جڏهن ارغون ۽ ترخان هن ملڪ تي حملو ڪري قابض ٿيا، تڏهن تمام گهڻي جاني ۽ مالي نقصان ٿيڻ سان گڏ، سنڌ جي علم، ادب ۽ ٻوليءَ جو به وڏو نقصان ٿيو. آڳاٽن سنڌي ڪتابن جو ذخيرو تباهه ۽ برباد ڪيو ويو. شهرن جي بازارن سان گڏ درسگاهن ۽ ڪتبخانن کي باهيون ڏئي رک ڪيو ويو. تڪڙو ئي حڪومتي ڪار وَهنوار ۽ درسگاهن ۾ سنڌي ٻوليءَ بدران فارسي ٻولي رائج ڪئي ويئي ۽ اُن جي واڌ ويجهه لاءِ حڪومت پاران معاوضا وغيره  ڏيئي همٿايو ويو. نتيجو اهو نڪتو جو سنڌيءَ بدران دفتري ٻولي ته فارسي بڻائي ويئي پر درسگاهن ۾ به فارسيءَ کي رائج ڪرڻ لاءِ زور ڀريو ويو، تنهنڪري هوريان هوريان اڪثر درسگاهن ۾ به فارسي پڙهڻ ۽ پڙهائجڻ لڳي.

ڪِنجهر جا گاهه ۽ سُر ڪاموڏ

ڪِنجهر جا گاهه ۽ سُر ڪاموڏ

ڊاڪٽر محمد علي مانجهي

تحقيقي جرنل ”ڪلاچي“ جي چوٿين شماري (ڊسمبر- 2000)  ۾ ڇپيل مضمون جو عڪس 

جاگرافيائي لحاظ سان ڪِنجهر ڍنڍ هڪ اهڙي هنڌ تي آهي جنهن جي آسپاس نه رڳو من موهيندڙ جابلو منظر آهن پر ڏکڻ طرف کان سهڻو سنڌو هڪ وڏو وڪڙ ڪري وهي ٿو. پري پري جي ڪوهستاني علائقن مان برساتي ڍورا ۽ نيون پلر جا پاڻي آڻي ڪِنجهر کي ڀرين ٿا. اڳ ۾ ته جهم (جهمپير) وٽان مٺا چشما به ڦٽي اچي منجهس پوندا هئا پر ماڻهن جي حرڪت جي ڪري هاڻي اهي چشما منهن موڙي ويا آهن.

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي ۽ الطاف شيخ صاحب (نومبر - 2009)

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي ۽ الطاف شيخ صاحب (نومبر - 2009)

ٻهڳڻ ٻولئَ ڌڻي شاعر اياز گل

ٻهڳڻ ٻولئَ ڌڻي شاعر اياز گل

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

روزنامي هلالِ پاڪستان جي هفتيوار ادبي صفحي ”ڏات“ (26 اپريل 2006) ۾ ڇپيل مضمون 

شاعري رڳو لفظ بازي ۽ قاعدا، قانون، تور ۽ ماپ به نه آهي، پر شاعري ته اندر مان ڦٽي نڪتل جذبن، احساسن، نڪور سوچن، امنگن جي گونجن، ڪيفيتن، فهم، فڪر، شعور ۽ تخليقي اُڏام آهي. ان جي سمورين سچاين جي اظهار کي لفظن جي سهڻي لباس ۾ سمائڻ جو نالو آهي، جيڪا پنهنجا سمورا تاثرات ڀرپور انداز سان ڏيندي، اندر جي اونهاين ۾ لهي نفيس احساسن جي نازڪ تارن کي ڇيڙي سگھي.

ڊاڪٽر بلوچ جون تقريرون

ڊاڪٽر بلوچ جون تقريرون

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ڊاڪٽر اين.اي بلوچ انسٽيٽيوٽ آف هيريٽيج ريسرچ 2009ع ۾ قائم ٿيڻ سان تحقيقي ۽ اشاعتي ڪم جي شروعات ڪري چڪو آهي.

جڳ مشهور عالم، استاد ۽ محقق ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ جو سنڌي ٻولي، علم، ادب، تاريخ، لغت، ثقافت، اساسِي شاعري، لطيفيات ۽ لوڪ ادب جي سلسلي ۾ بيمثال تحقيقي ڪم شاهڪار ڪتابن جي صورت ۾ اسان وٽ موجود آهي، جيڪو پڙهندڙن ۽ تحقيق ڪندڙن لاءِ گهڻي وقت کان بنيادي ۽ اهم ماخذن طور ڪتب ايندو رهيو آهي ۽ رهندو. ڪتابن سان گڏ ڊاڪٽر بلوچ صاحب پاران گهڻي زماني کان لڳاتار لکيل ۽ مختلف هنڌن تي ڇپيل مقالن ۽ مضمونن کي اداري پاران سَهيڙي الڳ الڳ موضوع وار جلدن جي شڪل ۾ ڇپائي پڌرو ڪيو ويو آهي ۽ اڃان وڌيڪ اهو ڪم مختلف مرحلن ۾ آهي.

ڌرتي ڌڻين کي خبردار ڪندڙ خداداد چانڊيو

   هُئِج هوشيار خبردار

ڌرتي ڌڻين کي خبردار ڪندڙ خداداد چانڊيو

 ڊاڪٽر محمد علي مانجھي 

روزنامي سنڌ ايڪسپريس جي ”سنڊي ميگ“ (2 آڪٽوبر 2016) ۾ ڇپيل مضمون 

.

       جياپي جي مڙني وسيلن سان مالا مال، سک، سرهائي ۽ سڀيتا جي لحاظ کان شاهوڪار ملڪ سنڌ هزارين سالن کان بُکين ۽ هوسي قومن جي بد نگاهن ۾ رهيو آهي. حملي آور هُن هجن يا سٿيا، چيني هجن يا يوناني، عرب هجن يا عراقي، تُرڪ هجن يا تاتاري، منگول هجن يا ازبڪ، غوري هجن يا خلجي، تيمور هجن يا تغلق، ارغون هجن يا ترخان، هراتي هجن يا فراتي، ڪابلي هجن يا قنڌاري، دهليءَ جا مغل ۽ ان جا درٻاري هجن يا ايران جا ابدالي ۽ نادري، واگهيرا هجن يا پورچوگيز، فرينچ هجن يا فرنگي (انگريز)، هلائون، حملا ۽ قبضا هڙئي ڪندا رهيا آهن.

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي، محترم علي اصغر حسنين (ريجنل ڊائريڪٽر علامه اقبال اوپن يونيورسٽي اسلام آباد) جي هٿان بهترين ڪارڪردگئَ جو سرٽيفڪيٽ وٺندي

2006-07-28 - محترم علي اصغر حسنين (ريجنل ڊائريڪٽر علامه اقبال اوپن يونيورسٽي اسلام آباد- ريجنل سينٽر ٺٽه آفيس اچڻ تي، ڊاڪٽر محمد علي مانجھئَ کي (سندس واڌو سرگرمين جي ڪري کيس) يونيورسٽئَ پاران بهترين ڪارڪردگئَ جو سرٽيفڪيٽ ڏئي رهيو آهي.

بهارون به زخمي، اڏارون به زخمي (غزل)