ڊاڪٽر بلوچ جون تقريرون

ڊاڪٽر بلوچ جون تقريرون

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ڊاڪٽر اين.اي بلوچ انسٽيٽيوٽ آف هيريٽيج ريسرچ 2009ع ۾ قائم ٿيڻ سان تحقيقي ۽ اشاعتي ڪم جي شروعات ڪري چڪو آهي.

جڳ مشهور عالم، استاد ۽ محقق ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ جو سنڌي ٻولي، علم، ادب، تاريخ، لغت، ثقافت، اساسِي شاعري، لطيفيات ۽ لوڪ ادب جي سلسلي ۾ بيمثال تحقيقي ڪم شاهڪار ڪتابن جي صورت ۾ اسان وٽ موجود آهي، جيڪو پڙهندڙن ۽ تحقيق ڪندڙن لاءِ گهڻي وقت کان بنيادي ۽ اهم ماخذن طور ڪتب ايندو رهيو آهي ۽ رهندو. ڪتابن سان گڏ ڊاڪٽر بلوچ صاحب پاران گهڻي زماني کان لڳاتار لکيل ۽ مختلف هنڌن تي ڇپيل مقالن ۽ مضمونن کي اداري پاران سَهيڙي الڳ الڳ موضوع وار جلدن جي شڪل ۾ ڇپائي پڌرو ڪيو ويو آهي ۽ اڃان وڌيڪ اهو ڪم مختلف مرحلن ۾ آهي.

 مختلف عالمن، اديبن ۽ ٻين شخصيتن ڏانهن لکيل سندس علمي ۽ تاريخي خطن کي گڏ ڪري ڪتابي صورت ۾ آڻي ڇپائڻ جو سلسلو به جاري آهي. گڏوگڏ اداري پاران سنڌ جي تهذيب، تاريخ، ٻولي، ثقافت، علم ۽ ادب بابت تحقيقي ڪم به هلندڙ آهي، جنهن کي اُميد ته تڪڙوئي اڃان به وڌايو ويندو. هن وقت به سنڌ جي مختلف پاسن تي ڪيترائي عالم، اديب، محقق ۽ نوجوان اداري پاران سونپيل تحقيقي ڪم ڪري رهيا آهن. مانوارن عالمن ۽ محققن تي مشتمل صلاحڪاري ڪميٽي (Advisory Committee) ٿيندڙ انهيءَ ڪم بابت لڳاتار صلاحون ڏيندي، همٿائيندي ۽ رهنمائي ڪندي رهي ٿي.

ڊاڪٽر بلوچ صاحب گهڻي زماني کان مختلف مهلن ۽ موقعن تي تقريرون به ڪندو رهيو، جن جي به علمي ۽ تحقيقي لحاظ کان وڏي اهميت به آهي ته انهن مان هر تقرير هڪ تاريخي دستاويز به آهي. هِيءُ ڪتاب ”ڊاڪٽر بلوچ جون تقريرون“ جنهن ۾ ڪُل ويهه تقريرون شامل آهن، جن کي موضوع وار ٽن ڀاڱن ۾ ورهايو ويو آهي: جن ۾ 1- تاريخ 2- علم، ادب ۽ ٻولي ۽ 3- شخصيتون. انهيءَ ۾ ڪوبه شڪ ناهي ته هي تقريرون علمي، ادبي ۽ تاريخي به آهن، ته   تمام گهڻيون دلچسپ به آهن. تقريرن جي هن ڪتاب جي پهرين ڀاڱي ۾ سنڌ، حيدرآباد، ڀنڀور، منصوره ۽ ٿر بابت ناياب مواد به آهي ته ريڊيو پاڪستان حيدرآباد جي شروع واري دلچسپ تاريخ به موجود آهي. ٻي ڀاڱي ۾ تعليم جي مقصد، سنڌي ٻوليءَ جي سڌاري ۽ واڌاري، ٻوليءَ جي وڌندڙ بگاڙ بابت معلومات به آهي ته سنڌي لينگئيج اٿارٽيءَ جي مقصدن، ڪمن ۽ اُن جي شروعات بابت ڄاڻ به آهي. ڪتاب جي ٽئين ڀاڱي ۾ ”سائين جي.ايم.سيد ويهين صديءَ جي وڏي شخصيت“ جي عنوان سان هڪ سهڻي تقرير به آهي ته شيخ، اياز، محمد عثمان ڏيپلائي، راءِ چند راٺوڙ، پير صاحب پاڳاري ۽ مرزا قليچ بيگ بابت ڪيتريون ئي اهڙيون حقيقتون موجود آهن، جيڪي ٻي ڪنهن به هنڌ ملڻ مشڪل آهن. هِيءُ ڪتاب هِن اداري ۾ تمام گهڻي چاهه ۽ سچائيءَ سان ڪم ڪندڙ ڊاڪٽر بلوچ صاحب جي صالح پوٽي محمد ارشد بلوچ جي سَهيڙ آهي، جنهن گهڻي محنت ۽ محبت سان هنن ناياب تقريرن کي گڏ ڪري ڪتابي صورت ڏني آهي، جنهن لاءِ هو جَس لهڻي.

هن ڪتاب جي ڇپائيءَ جي سلسلي ۾ ايڊوائزري ڪميٽيءَ سان گڏ ثقافت، سياحت ۽ نوادرات کاتي جا وڏا وَڙ جن جي تعاون سان هِيءُ ڪتاب پڙهندڙن جي هٿن تائين وقت سِر پهچي سگهيو آهي. اُميد ته پڙهندڙ ۽ تحقيق ڪندڙ هن ڪتاب مان فيضياب ٿيندا.

ڄام شورو                                           ڊاڪٽر محمد علي مانجهي

22- مارچ 2019ع                                                 ڊائريڪٽر

                                                 ڊاڪٽر اين.اي بلوچ انسٽيٽيوٽ

                                                             آف هيريٽيج ريسرچ