غزل جو شاعر گوپ ڪمل

غزل جو شاعر- گوپ ڪمل

ڊاڪٽر محمد علي مانجهي

گوپ ڪمل جو نالو شاعريءَ جي حوالي سان ڪو نئون ناهي. هُو سنڌي شاعري ۽ ادب جي دنيا ۾ سنڌ توڙي هنڌ ۾ ڪافي مشهور آهي. هو هڪ سگھارو شاعر آهي. اسين سندس شاعري گھڻي وقت کان پڙهندا رهيا آهيون. جڏهن به جديد سنڌي غزل جو ذڪر نڪرندو آهي ته سندس نالو ضرور ياد ڪيو ويندو رهيو آهي.

2011ع ۾ جڏهن منهنجو پهريون ڀيرو دُبئيءَ وڃڻ ٿيو هو، تڏهن مون کي منهنجي پياري دوست نريندر ساڌواڻئَ (جنهن جو ’هسيا ڪالا ڊراما گروپ‘ 1992ع کان وٺي اُتي ڪم ڪري رهيو آهي) ٻڌايو هو ته سنڌيءَ جا ڪيترا اديب ۽ شاعر دُبئيءَ ۾ رهن ٿا، جن ۾ آشا چاند، چاند پنجابي، ناري ساولاڻي، امداد علي، گوپ ڪمل ۽ ٻيا شامل آهن. چاهيندي به تڏهن آءٌ ساڻن ملي نه سگھيو هوس.

ڪتاب: ڊاڪٽر بلوچ جا مقالا، سهڙيندڙ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ڪتاب: ڊاڪٽر بلوچ جا مقالا

سهڙيندڙ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

لاهري / لاڙي بندر (سنڌ جو هڪ اهم بندر)

لاهري / لاڙي بندر (ٻارهين کان سترهين عيسوي صدي- سنڌ جو اهم بندر)

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

لاهري بندرجو ٺهڻ

    ديبل بندر کان پوءِ لاهري بندر سنڌ ساڻيهه جو مکيه ۽ جڳ مشهور بندر رهيو آهي. هِيءُ بندر نائين عيسوي صدئَ ڌاري وجود ۾ آيو، ۽ ڏهين عيسوي صدئَ تائين گھڻو مشهور ٿي چڪو هو. جڳ مشهور سيلاني، عالم، رياضيدان ۽ تاريخدان ابو ريحان البيروني پهريون شخص آهي، جنهن لاهري بندر جو يارهين عيسوي صديءَ ۾ سنڌ ملڪ جي مُک بندر طور ذڪر ڪيو آهي.(1) مختلف دستاويزن مان پتو پوي ٿو ته هِيءُ بندر يارهين عيسوي صديءَ تائين پنهنجي اوج کي رسيو ۽ سورهين عيسوي صديءَ تائين اوج تي رهيو. البيروني کان پوءِ مشهور سيلاني ابن بطوطه جنهن چوڏهين عيسوي صديءَ ۾ سنڌ جو سفر ڪيو هو  ۽ لاهري بندر ڏوري اچي ڏٺائين سو به لاهريءَ جو تمام وڏي بندر طور ذڪر ڪري ٿو.2)

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي ۽ رسول بخش پليجو صاحب

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي ۽ رسول بخش پليجو صاحب جي يادگار تصوير

ڪتاب: ننگر ٺٽو، هڪ مطالعو، (مرتب ۽ مهاڳ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي)

ڪتاب: ننگر ٺٽو، هڪ مطالعو

مرتب ۽ مهاڳ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ساڄن ملي تن کي، (ڪتاب: لاڙي لفظن جي موتين مالها تي لکيل)، ليکڪ: منصور ٿلهو، مهاڳ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ساڄن ملي تن کي

(ڪتاب: لاڙي لفظن جي موتين مالها تي لکيل)

ڊاڪٽر محمد علي مانجهي

سنڌ ۽ سنڌي ٻوليءَ سان عشق ڪندڙ منصور ٿلهو ڪافي وقت کان سنڌ جي لاڙ وارن پٽن، سو به خاص ڪري سنڌ جي سامونڊي علائقي تي تخليقي ۽ تحقيقي ڪم ڪري رهيو آهي. چوڏهن پندرهن سالن کان انهئَ پسمنظر ۾ سندس ڪهاڻيون، ناول ۽ ٻيا ليک ڇپجندا ۽ پڙهندڙن تائين پهچندا رهيا آهن. ”مٽي ۽ مهاڻا“، ۽ ”ريڙهي مياڻ“، سندس ناول آهن ۽ ايئن ”سوکي بندر  ۽ سامونڊي سور“ خوبصورت سفرنامو آهي، پر سچ پچ ته اهي ٽيئي ڪتاب ڄڻ هن علائقي جي ماڻهن جي سماج ڪٿا آهن، دردن جا داستان آهن ۽ تاريخ آهن. منصور لڳاتار ڪڏهن لارين، ڪڏهن ٻيڙين ۾ ته ڪڏهن پيرين پنڌ ڪري، اُتي وڃي سامونڊي علائقن جي شهرن، ڳوٺن، وستين، واهڻن، کارين، ڍورين ۽ ڍورن جون ياترائون ڪري، پنهنجي ڪتابن لاءِ ماڻڪ موتي ميڙيا آهن.

ٺٽو، ليکڪ: مولوي محمد شفيع سنڌيڪار: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ٺٽو

ليکڪ: مولوي محمد شفيع

سنڌيڪار: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

محمد خان مجيدي، جوئي آھيان سوئي سنڌ

’محمد خان مجيدي‘

 جوئي آھيان سوئي سنڌ

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

شاعري انساني اندر جي بنھه لطيف جذبن ۽ ڪيفيتن جو تمام سھڻو اظھار آھي. مختلف ڪيفيتن جي اثرن جي ڪري جڏھن انسان جي اندر جي بنھه نفيس احساسن جي تارن ۾ لرزش اچي ٿي ۽ انھئَ لرزش سان جيڪي به‌ احساس اُٿن ٿا ۽ اُھي اظھار جو بنھه سھڻو روپ ڌارين ٿا تڏھن شاعري بڻجي پون ٿا. رڳو انسان جي اندروني ڪيفيتن جا نه پر ٻاھريان لقاءَ به‌ شاعرئَ جا مٺا موضوع رھيا آھن. مختلف منظرن ۾ لقائن جي ڏسڻ پسڻ ۽ ڀوڳڻ سان جيڪي ڪيفيتون پيدا ٿين ٿيون، اُنھن ڪيفيتن جو اظھار به سھڻي شاعري آھي.

رسول بخش درس ۽ سنڌ هيرن کاڻ

رسول بخش درس ۽ سنڌ هيرن کاڻ

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

سنڌ ساڻيهه هونئن ته سارو سونهن ۽ سُرهاڻ آهي. لاڙ هجي، وچولو هجي يا سرو هجي، اکيون ته هڪجهڙيون ئي آهن. پر سٻاجهي سنڌ جو جهڙيءَ ريت مور جي کنڀن جهڙو سهڻو ٿر وارو علائقو آهي ته ائين ئي وري هرڻ جي اکين جهڙي جهلڪ ڏيندڙ ڪوهستان وارو علائقو حسين آهي. جيئن هُتي مارُئي جي وطن ۽ ويڙهيچن سان محبت جو اعلي مثال آهي تيئن هتي وري سسئي جي بي مثال جُستجو ۽ سورهيائي جي صدائن جي گونج گونجي ٿي.

قيدياڻي جي ڊائري، ليکڪا: اختر بلوچ، مهاڳ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

قيدياڻي جي ڊائري

ليکڪا: اختر بلوچ

پيش لفظ (چوٿون ايڊيشن): ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

پيش لفظ

سڄي دنيا جي ادب ۾ جيڪي ڪتاب سڀ کان وڌيڪ پڙهيا ۽ پسند ڪيا وڃن ٿا، انهن ۾ آتم ڪٿائون، يادگيريون، سوانح عمريون ۽ جيل ڊائريون اچي وڃن ٿيون. اسان جي سنڌي ٻولي پڻ اهڙي ادب کان وانجهيل نه رهي آهي. سنڌيءَ ۾ ڇپيل ۽ لکيل سوانح عمرين، سفرنامن ۽ جيل ڊائرين جو جيڪڏهن ويهي وستار ڪجي ته انگ وڃي سَوَن ۾ بيهندو. نثر جي انهن ادبي صنفن ۾ سڀ کان وڌيڪ ذهن ۽ دل کي متاثر ڪندڙ جيل ڊائري آهي. آتم ڪٿائن، سوانح عمرين ۽ سفرنامن ۾ ليکڪ گهڻو ڪري وڌاءَ کان ڪم وٺندا رهيا آهن يا انهن کي دلچسپ بڻائڻ خاطر ادبي چاشنيءَ جو رنگ ڀريو ويندو آهي. پر جيل ڊائري هڪ اهڙي تحرير هوندي آهي، جيڪا قيديءَ تي بروقت ٿيندڙ اثرن، مٿانئس ٿيندڙ وارداتن، واقعن ۽ ڪيفيتن جو سچو پچو داستان هوندي آهي. جيل ڊائريون ڀلي خطن جي صورت ۾ هجن يا بيانيه انداز ۾، پر اهي دل تي سڀ کان وڌيڪ اثر ڪنديون آهن.

هڪ بيقرار روح (ڪتاب اينميري شِمل (شخصيت ۽ فڪر) ليکڪ: امان الله شيخ، مهاڳ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ڪتاب اينميري شِمل (شخصيت ۽ فڪر)

ليکڪ: امان الله شيخ

مهاڳ: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي 

هڪ بيقرار روح

هِيءُ خوبصورت ۽ تحقيقي ڪتاب هڪ اهڙي شخصيت جي حياتيءَ جي احوال ۽ علمي ڪارنامن تي لکيل آهي، جنهن جو نالو ذهن تي ايندي ئي اندر جي گھراين مان احترام جا جذبا اُڀري ٿا پون، ڇاڪاڻ ته هوءَ علم، ساڃاهه، تهذيب ۽ تاريخ جي عالم ۽ عاشق هئي، يا انهيءَ عشق جو گھرو رچاءُ هئي. جرئت ساڻ جستجو ڪرڻ جي سُتِي ته کيس ننڍي هوندي کان ئي مليل هئي. هوءَ جنهن جي اندر ۾ شاهه لطيف جو سُر سَسُئِي ڄڻ ته اڳ ۾ ئي اوتجي چڪو هو. هوءَ جيڪا سَسُئئَ جي راهه تي هلندڙن جي سَنڀِير جي ساٿياڻي هئي، جيڪا پنهنجي پنهونءَ لاءِ سڄي زندگي وڏا ڪشالا ڪٽيندي، انهئَ راهه تي رمندي رمندي رَمي ويئي.

The Son of The Soil (Novel), Preface By: Dr. Muhammad Ali Manjhi

The Son of The Soil (Novel)

Written By: Mansoor Thalho

Preface By: Dr. Muhammad Ali Manjhi

The coastal belt of Sindh not only occupies geographical and historical importance but it is very important from an economic and social point of view. The Indus delta had not only remained adventitious for the land of Sindh but it has been of immense interest all around the world as well. After traversing thousands of miles of the journey when the mighty Indus River falls into the Arabian Sea, one can find there every form of life looks so strange. It is because of the fact that this region is very significant with regard to human life and evolution because water has been considered as the pioneering point in the construction of great ancient civilizations in the world.

ڪامريڊ صديق پکيئڙو

ڪامريڊ صديق پکيئڙو

ڊاڪٽر محمد علي مانجهي

جنين پيئي باس، گنجي ڏونگر گام جي

ڇڏي   سڀ لباس،  لوچي   لاهوتي  ٿيا

                                                           (شاهه لطيف) 

          سنڌ ساڻيهه جي علم، ادب، تهذيب، سُونهن ۽ سچ جون گواهيون ڏيندڙ،  قديم شهر ٺٽو ننگر، عالمن، اديبن، شاعرن، تاريخدانن، وڻجارن، ٻيڙيائتن، سورهين ۽ سچارن جي لحاظ کان گھڻو مشهور رهيو آهي. انهئَ لحاظ کان هن خطي ۾ ڏاڍا وڏا ماڻهو پيدا ٿيندا رهيا آهن، انهن ۾ شيخ حماد جمالي، ڄام تماچي، ڄام نظام الدين، دولهه دريا خان، وسايو ڀٽرو، شهيد مريد، ابوالحسن سنڌي، مخدوم رحمت الله ٺٽوي، مخدوم معين ٺٽوي، صوفي شاهه عنايت شهيد، صوفي شاهه اسماعيل، سيد عبدالڪريم ٺٽوي، مير علي شير ”قانع“ ٺٽوي، غلام علي ”مداح“ ٺٽوي،۽ ٻيا به ڪيترا نالا اچي وڃن ٿا.

ساريجي بُٺي (سنڌ جو هڪ قديم ماڳ) تحقيق: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

ساريجي ڀُٺي (سنڌ جو هڪ قديم ماڳ) 

تحقيق: ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

     

سنڌ ملڪ جي تهذيب دنيا جي آڳاٽين تهذيبن مان هڪ آهي. سڄي دنيا جا تاريخدان، قديم آثارن جا ماهر، اينٿروپالاجسٽ، عالم ۽ ڏاها، بنهه چٽي نموني سان سنڌ ساڻيهه جي آڳاٽي تهذيب جي شاهوڪاريءَ جي ساک ڏين ٿا. سنڌ جتي انسان جي اوائلي دور جا غار، پٿر جي دور جي وسندين جا آثار، ڌاتوءَ جي دورن جا چٽا اهڃاڻ، قديم دور جا ٺڪراٺا وغيره اڄ به سوين هنڌن تي شاهديون ڏيڻ لاءِ ججهي تعداد ۾ موجود آهن، اُتي ڊهڻ ۽ ڊاهڻ جو سلسلو به جاري آهي.

سنڌي گيت جو شاعر ماڻڪ ملاح

سنڌي گيت جو شاعر ماڻڪ ملاح

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

      سٻاجهو ۽ سهڻو سڀاءُ رکندڙ ماڻڪ ملاح سنڌي ٻوليءَ جو خاص ڪري سنڌي گيتن جو سگهارو شاعر آهي. سندس گيت ڪافي وقت کان ڇپجندا رهيا آهن. ڪجھ ڏينهن اڳ ۾ مون کي تمام گهڻي خوشي تڏهن ٿي جڏهن ماڻڪ ملاح پاران موڪليل ڪتاب سنڌ ڪلچرل فورم جو سرواڻ، پيارو دوست صادق لاکو، منهنجي حوالي ڪري ويو. مون کي ڪو ڪتاب ملندو آهي يا خريد ڪندو آهيان ته پهريان تڪڙو ئي اُن جو مهاڳ ته گهڻو ڪري اُن ڏينهن ئي پڙهي وٺندو آهيان، باقي ڪتاب  پڙهڻ جي تئونس به تيستائين رهندي آهي جيستائين پڙهي پورو نه ڪندو آهيان. ماڻڪ ملاح جي شاعريءَ جو ڪتاب ”ياد بهانا ڪيا“ جو مهاڳ توڙي جو مشهور شاعر ۽ اديب، مانواري سائين مير محمد پيرزادي جو لکيل آهي جنهن جي شاعري ۽ نثر پڙهڻ لاءِ سدائين دل چوندي رهندي آهي، سو سندس شاهڪار مهاڳ تڪڙو پڙهي ۽ پوءِ اُن مهل ئي ماڻڪ جا گيت پڙهڻ لڳس ڇا ڪاڻ ته ماڻڪ جا گيت مون کي ڏاڍا وڻندا آهن.

سج اڀري پيو

سج اڀري پيو

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

جاڳ ۾ ئي ڀاڳ آهي

جاڳ ۾ ئي ڀاڳ آهي

(عزيز ڪِنجھرائيءَ جي ڪتاب  ”قومي ڏاهپ ۽ سنڌ جو مستقبل“ جو اڀياس)

 ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

           

  دنيا ۾ ڪي ماڻهو هر وقت متحرڪ هوندا آهن. اهي پنھنجي صلاحيتن جو سٺو استعمال ڪندي، پنهنجي قول، ڪردار، فن، فڪر، ڏات يا ڏاهپ سان سماج کي سنوارڻ لاءِ هر وقت مصروف هوندا آهن. انهن جي اندر جي اڻتڻ کين سک سان ويهڻ ئي نه ڏيندي آهي. ڇاڪاڻ ته لطيف چواڻي ته:
گنجو ڏونگر گام، پيھي جن پروڙيو

ڪري  تن  تمام،  لوچي  لاهوتي ٿيا

اهڙن ئي ڪردارن مان سائين عزيز ڪِنجهرائي به آهي. سنڌ جي تاريخي داستانن ۽ درد ڪھاڻين جي گواهه، سھڻن منظرن ۽ وسيلن سان مالامال ڪِنجهر جي ڪنڌيءَ تي جنم وٺي مُنِي صَدي گهاريندڙ هن ڪِنجهر جا جيڪي مختلف رنگ ۽ روپ ۽ تبديليون ڏٺيون آهن. اها هڪ الڳ تاريخ آهي.

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي ۽ ڊاڪٽر نواز علي شوق صاحب جي هڪ يادگار تصوير

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي ۽ ڊاڪٽر نواز علي شوق صاحب

لطيف جي شاعرئَ ۾ قرآني آيتن ۽ حديثن جو استعمال

لطيف جي شاعرئَ ۾ قرآني آيتن ۽ حديثن جو استعمال

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي

اورنگا بندر

اورنگا بندر

ڊاڪٽر محمد علي مانجھي